Του Δρ. Μιχάλη Μιχαηλίδη

Προέδρου της Αθλητιατρικής Εταιρείας Κύπρου

Διευθυντή του Κέντρου Αθλητιατρικών Ερευνών Κύπρου

Για δεκαετίες, η επικρατούσα ιατρική αντίληψη υπαγόρευε ότι ο ασθενής μετά από έμφραγμα του μυοκαρδίου ή χειρουργική επέμβαση by-pass όφειλε να παραμένει κλινήρης, ώστε «να ξεκουράζεται η καρδιά». Η ακινησία θεωρείτο προϋπόθεση ίασης.

Σήμερα γνωρίζουμε ότι συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Η παρατεταμένη αδράνεια αποδυναμώνει τον οργανισμό, μειώνει τη μυϊκή μάζα και την αντοχή, επιβαρύνει την κυκλοφορία και αυξάνει τον κίνδυνο θρομβώσεων και αναπνευστικών επιπλοκών. Παράλληλα, η απομόνωση και η απώλεια αυτονομίας επιτείνουν την ψυχολογική επιβάρυνση του ασθενούς, καθυστερώντας τη συνολική του ανάρρωση.

Έτσι, η θεωρία της «ξεκούρασης της καρδιάς» κατέρρευσε μπροστά στην επιστημονική τεκμηρίωση. Η καρδιά δεν χρειάζεται ακινησία, αλλά ελεγχόμενη κίνηση και προσαρμογή.

Όπως σημείωνε και ο Ιπποκράτης, «ἡ κίνησις δύναμιν φύει» η κίνηση γεννά τη δύναμη. Και πράγματι, η καρδιά ανακτά την δυναμικότητα της, όχι με την αδράνεια, αλλά με την επιστροφή της στη φυσιολογική της λειτουργία: την κίνηση.

Ήδη από τη δεκαετία του 1950, οι μελέτες του Hellerstein και του Branum ανέτρεψαν το δόγμα της ακινησίας, αποδεικνύοντας ότι η πρώιμη κινητοποίηση μειώνει τη θνητότητα και επιταχύνει την ανάρρωση. Έτσι γεννήθηκε το πεδίο της καρδιακής αποκατάστασης, μιας από τις πιο ισχυρές παρεμβάσεις στη δευτερογενή πρόληψη.

Η σύγχρονη επιστημονική τεκμηρίωση είναι κατηγορηματική: η ελεγχόμενη αερόβια άσκηση - βάδισμα, ποδηλασία, κολύμβηση, ήπιο τρέξιμο, για 30 έως 60 λεπτά, 3–5 φορές εβδομαδιαίως, βελτιώνει την ενδοθηλιακή λειτουργία, ενισχύει τη νεοαγγειογένεση (παράπλευρη καρδιακή αιμάτωση), αυξάνει την συσταλτικότητα του μυοκαρδίου  και μειώνει τη συνολική θνητότητα έως και 30%, σύμφωνα με μετα-αναλύσεις (Anderson et al., Cochrane Database Syst Rev, 2016).

Με αυτό τον τρόπο η μετα-εμφραγματική άσκηση δεν αποκαθιστά απλώς τη λειτουργία της καρδιάς, αλλά την ενισχύει, καθιστώντας την πιο ανθεκτική και αποδοτική στην αντιμετώπιση των καθημερινών απαιτήσεων.

Κάθε βήμα, κάθε ανέβασμα σκαλιού, κάθε στροφή του ποδηλάτου, κάθε χεριά στην κολύμβηση, γίνεται μια μικρή «προπόνηση ζωής» για την καρδιά. Η επαναλαμβανόμενη άσκηση τη μετατρέπει από ευάλωτο όργανο σε δυναμικό, ικανό να αντέχει και να προσαρμόζεται.

Αν ο παλαιός ιατρός έβλεπε στην «ξεκούραση» τη θεραπεία, ο σύγχρονος βλέπει στην κίνηση τη συνέχεια της ζωής. Η καρδιά δεν ζητά απομόνωση, αλλά ενεργή επανένταξη στην φυσιολογική της λειτουργία,  όπως έγραφε και ο Αριστοτέλης, «ἡ ἕξις ἐστὶ δευτέρα φύσις» η επανάληψη της άσκησης, γίνεται η «δεύτερη φύση» της καρδιάς που αναγεννάται.