Του Δρ. Μιχάλη Μιχαηλίδη

Προέδρου της Αθλητιατρικής Εταιρείας Κύπρου

Διευθυντή του Κέντρου Αθλητιατρικών Ερευνών Κύπρου

 

Η κατανάλωση κρύου νερού σε θερμό περιβάλλον, με στόχο την ενυδάτωση και την πρόληψη της αφυδάτωσης, συχνά προκαλεί μια φαινομενικά αντιφατική αντίδραση, «παροδικής αύξησης της εφίδρωσης». Το φαινόμενο αυτό, γνωστό ως «παράδοξο της εφίδρωσης», αναδεικνύει την εντυπωσιακή θερμορυθμιστική ικανότητα του ανθρώπινου σώματος, να προστατεύεται από την υπερθέρμανση.

Ο υποθάλαμος, ως το κέντρο ελέγχου της θερμορύθμισης, ερμηνεύει την λήψη κρύου νερού ως ένδειξη επάρκειας υγρών στον οργανισμό και «χαλαρώνει» τους περιορισμούς που είχε επιβάλει στην απώλεια υγρών μέσω εξάτμισης του ιδρώτα.

Ως αποτέλεσμα, η εφίδρωση εντείνεται  προτού η θερμοκρασία του σώματος ανέβει σε υψηλότερα επίπεδα,  λειτουργώντας ως προληπτικός μηχανισμός ψύξης.

Κατά την άσκηση, η αντίδραση αυτή λειτουργεί ως «δίκοπο μαχαίρι», από την μία, η αυξημένη εφίδρωση μας προφυλάσσει από μια επικίνδυνη θερμική υπερφόρτωση και από την άλλη, επιταχύνει την απώλεια υγρών και ηλεκτρολυτών, αυξάνοντας τον κίνδυνο αφυδάτωσης, όταν η αναπλήρωση δεν είναι επαρκής.

Η θερμορυθμιστική απόκριση ποικίλλει σημαντικά μεταξύ ατόμων. Οι προπονημένοι  αθλητές εμφανίζουν  ταχύτερη έναρξη εφίδρωσης και ενεργοποιούν περισσότερους ιδρωτοποιούς αδένες, επιτυγχάνοντας πιο αποτελεσματική ψύξη αλλά και υψηλότερες απώλειες υγρών.  Αντίθετα, οι λιγότερο προπονημένοι έχουν πιο αργή θερμορυθμιστική αντίδραση και ενεργοποίηση των ιδρωτοποιών αδένων γεγονός που μπορεί να τους εκθέσει σε μεγαλύτερο θερμικό στρες.

Οι νεαροί αθλητές ιδρώνουν λιγότερο ανά μονάδα επιφάνειας σώματος και βασίζονται περισσότερο στην ψύξη του σώματος μέσω ροής του αέρα και της ακτινοβολίας, ενώ οι ηλικιωμένοι, λόγω μειωμένης αιμάτωσης του δέρματος και χαμηλότερης δραστηριότητας των ιδρωτοποιών αδένων, ιδρώνουν λιγότερο αποτελεσματικά, περιορίζοντας τη θερμική τους αντοχή.

Διαφορές καταγράφονται και ανάμεσα στα φύλα. Οι γυναίκες παράγουν μικρότερο όγκο ιδρώτα, αλλά η κατανομή του στην επιφάνεια του δέρματος είναι πιο ομοιόμορφη, διευκολύνοντας την εξάτμιση και ενισχύοντας την ψύξη.

Οι άνδρες, αν και παράγουν περισσότερο ιδρώτα, συχνά παρουσιάζουν έντονη εφίδρωση με μεγάλες σταγόνες που κυλούν πριν προλάβουν να εξατμιστούν, μειώνοντας την ψυκτική τους αποτελεσματικότητα.

Τα πιο πάνω ενισχύουν την επιστημονική θέση ότι οι στρατηγικές ενυδάτωσης και ψύξης πρέπει να εξατομικεύονται, λαμβάνοντας υπόψη την φυσική κατάσταση, την ηλικία, το φύλο, το είδος δραστηριότητας και τις περιβαλλοντικές συνθήκες.

Η βέλτιστη πρακτική ενυδάτωσης σε θερμικό στρες συνίσταται στην κατανάλωση μικρών, συχνών ποσοτήτων υγρών, κατά προτίμηση ισοτονικών διαλυμάτων με ηλεκτρολύτες, ώστε να διατηρείται η υδρική και ηλεκτρολυτική ισορροπία και να μειώνεται ο κίνδυνος υπονατριαιμίας.

Καταληκτικά, το «παράδοξο της εφίδρωσης» δεν αποτελεί απλώς μια ιδιότυπη λειτουργική αντίδραση, αλλά έναν ευφυή, αυτορρυθμιζόμενο μηχανισμό θερμικής προστασίας, που αν κατανοηθεί σωστά μπορεί να καθορίσει τη διαφορά ανάμεσα στην εξάντληση και την αντοχή, ακόμη και στις πιο ακραίες θερμικές προκλήσεις.